Hà Nội: Báo động tình trạng ô nhiễm tại nhiều làng nghề thủ công
18:22 - 03/04/2017
(MTNT) – Nhiều năm trở lại đây, bên cạnh những kết quả tích cực mà các làng nghề truyền thống trên địa bàn Hà Nội mang lại như: Giải quyết việc làm tại chỗ; tăng thu nhập; nâng cao đời sống người dân… thì nhiều làng nghề cũng đang phải đối mặt với một thực tế đáng báo động, đó là tình trạng ô nhiễm môi trường ở mức nghiêm trọng.
 |
|
Quá trình sử dụng sơn PU dùng để đánh bóng cho sản phẩm gỗ còn làm phát sinh khí thải độc hại |
Theo thống kê sơ bộ, trên địa bàn toàn thành phố hiện có khoảng 1.350 làng nghề và làng có nghề, trong đó, có gần 300 làng nghề được công nhận. Với mật độ, số lượng làng nghề tập trung đông đúc như vậy, hệ lụy kéo theo là các hộ dân đã và đang thải ra môi trường nhiều ao, hồ xung quanh thành phố một lượng nước thải ô nhiễm rất lớn.
Đánh giá chung của các ngành chức năng cho thấy, hầu hết các làng nghề đều đang bị ô nhiễm ở phạm vi khá rộng và nghiêm trọng. Điều này gây ảnh hưởng trực tiếp đến môi trường sống của người dân trong khu vực cũng như sự phát triển bền vững của chính các làng nghề. Với thực trạng ô nhiễm phổ biến vẫn là tiếng ồn, chất thải rắn, nước thải, không khí... tại một số làng nghề, thậm chí mới chỉ quan sát bằng mắt thường cũng rất dễ dàng nhận thấy tình trạng ô nhiễm của nguồn nước, của không khí mà không cần thông qua việc quan trắc hay lấy mẫu xét nghiệm.
Ước tính mỗi ngày có tới hàng trăm nghìn tấn chất thải rắn và khoảng 150 m3 nước thải sinh hoạt được người dân xả ra. Ngoài ra, tại một số làng nghề sản xuất đồ gỗ còn phát sinh thêm một tỷ lệ nhất định lượng khí thải độc hại do quá trình các hộ kinh doanh phun sơn PU dùng để đánh bóng cho sản phẩm...
Đã có một số làng nghề thậm chí còn bị liệt vào danh sách đen về tình trạng ô nhiễm môi trường. Điển hình tại các xã như: Xã Tân Triều (huyện Thanh Trì); xã Vân Hà, Liên Hà (huyện Đông Anh); xã Phú Yên (huyện Phú Xuyên); xã Dương Liễu, Cát Quế (Hoài Đức)…
Tại địa bàn xã Tân Triều thuộc huyện Thanh Trì, dù chỉ nằm cách trung tâm thành phố Hà Nội chưa đầy 10 km, song chính vì sự nhếch nhác và tình trạng ô nhiễm môi trường bắt nguồn từ các hoạt động sản xuất của làng nghề gây ra nên khó ai có thể tin rằng đây là một xã của thủ đô. Xã có 2 làng Triều Khúc và Yên Xá đều được biết tới với nghề thu gom phế thải, lông vũ, tái chế nhựa… Trong đó, làng Triều Khúc từ lâu đã nổi tiếng với ngành nghề phụ này, do các hộ dân trong làng đều có mức thu nhập cao nên dần dần, nghề lan sang cả làng Yên Xá, vốn trước đây chỉ đơn thuần làm nông nghiệp.
Ngoài ra, xã còn có một số nghề truyền thống khác như: Nhuộm hấp chỉ, xay xát nhựa phế liệu, sản xuất nước uống đóng chai, rút chỉ đồng… Những nghề này đem lại nguồn thu nhập ổn định cho dân cư ở trong các làng, nhưng cũng là lý do chính gây nên tình trạng ô nhiễm môi trường. Tình trạng nước thải được đổ trực tiếp ra mương, hồ, rồi chất thải, rác thải cứ chất thành từng đống dọc theo các tuyến đường, khu đất trống là điều nhìn thấy thường xuyên.
Phần lớn các cơ sở sản xuất trong làng đều chỉ ở mô hình nhỏ lẻ, theo kiểu mạnh ai nấy làm nên hầu như không có đủ nguồn vốn để đầu tư cho công nghệ xử lý nước thải, rác thải. Cứ kéo dài mãi như vậy qua nhiều năm nên bụi bặm, nước thải dần dần trở nên đặc quánh, bốc mùi tại các con mương xung quanh; làng nghề do đó cũng bị bủa vây bằng một thứ không khí ngột ngạt, khó thở. Độ ô nhiễm nặng nề đến mức, tại hầu hết các ao, hồ trong làng đều không thể tìm thấy bóng dáng hay sự tồn tại của bất kỳ loài thực vật thủy sinh nào.
Tổng cục môi trường đã có kết luận đối với làng nghề Tân Triều là 1 trong 8 làng nghề của thành phố cần được đưa vào diện xử lý về môi trường. Đứng trước thực trạng bức bách như hiện nay, chính quyền huyện cũng rất quan tâm đến vấn đề này, huyện đã cùng với Sở Tài nguyên Môi trường đề xuất xây dựng phương án xử lý hệ thống nước thải tại làng nghề theo hướng rào toàn bộ làng nghề, xây dựng hệ thống.
Cũng tương tự như vậy, ở huyện Hoài Đức nơi có tới 51 làng nghề truyền thống các loại cùng tồn tại. Tuy được xem là một trung tâm làng nghề của thủ đô song cũng chính từ đặc điểm này đã biến vùng quê giàu truyền thống nơi đây trở thành một địa chỉ đen trên bản đồ ô nhiễm môi trường. Đó còn là nỗi bức xúc đã kéo dài rất nhiều năm qua, đồng thời cũng là nguyên nhân của nhiều bệnh tật, làm ảnh hưởng lớn đến môi trường, sức khỏe cũng như sinh hoạt của người dân sống trong khu vực.
Điểm nóng bức xúc nhất của huyện hiện nay đang tập trung tại 4 làng chế biến nông sản gồm: Dương Liễu, Cát Quế, Minh Khai, Sơn Đồng. Do trong quá trình chế biến tinh bột để phục vụ làm nghề đã tạo ra một lượng nước thải đổ thải ra môi trường tương đối lớn, lên tới khoảng 3 triệu m3/năm. Điều đáng chú ý là sau quá trình chế biến, toàn bộ khối lượng nước thải ấy sẽ được các hộ gia đình, cơ sở sản xuất xả thẳng ra môi trường mà không hề qua bất kỳ một hệ thống xử lý nào.
Hay như ở làng bún Phú Đô thuộc địa bàn quận Bắc Từ Liêm, vốn là một thương hiệu bún nức tiếng ở Hà Nội, có sản lượng tới 10.200 tấn bún/năm. Với số lượng sản phẩm được sản xuất lớn như vậy để đủ cung cấp cho nhu cầu của thị trường cũng đã kéo theo một lượng chất thải không hề nhỏ được thải ra môi trường nước hàng năm.
Trong đó có nhiều chất độc hại gây hủy hoại nguồn nước như: COD (76,9 tấn); BOD (553,14 tấn); SS (9,38 tấn)... Kinh khủng nhất là vào những ngày nắng nóng, sự ô nhiễm lúc này đã lên tới đỉnh điểm khi dòng nước vo gạo ủ chua được đem đổ ra cống rãnh, chảy dồn về phía mương và bốc mùi hôi nồng nặc dưới cái nắng gay gắt, người dân thậm chí còn không thể hít thở nổi, đành ở trong nhà và đóng kín cửa lại.
Các cơ quan quản lý nhà nước của thành phố trong thời gian vừa qua cũng đã tích cực hơn đối với việc thực hiện các biện pháp để xử lý ô nhiễm môi trường. Tuy nhiên, tình trạng ô nhiễm tại các làng nghề vẫn chưa được cải thiện nhiều. Đến nay đã khiến nhiều người dân bức xúc, dù người dân cũng đã có kiến nghị nhiều lần lên các cấp chính quyền nhưng vẫn chưa được giải quyết một cách triệt để.
Mới đây, kết quả khảo sát của Đoàn đại biểu Quốc hội Hà Nội và Chi cục Bảo vệ môi trường Hà Nội cho thấy, nhiều quận, huyện vẫn có chỉ số ô nhiễm làng nghề vượt quá 30 lần cho phép. Tất cả 100% làng nghề khi được quan trắc đều thấy có ít nhất 3 chỉ tiêu phân tích vượt quá tiêu chuẩn. Nguồn nước ngầm vốn được sử dụng trong sinh hoạt và sản xuất tại các làng nghề đều bị ô nhiễm bởi COD, NH4, phenol. Ngoài ra, nguồn nước ở các bề mặt như ao, hồ, kênh mương thủy lợi đều bị nhiễm độc hoặc có các chỉ tiêu sinh học như Ecoli, coliform, kim loại nặng… khá cao.
Thêm một điều đáng lo ngại khác nữa là trong khi các đơn vị chức năng của thành phố chưa thực sự chú trọng việc kiểm tra, xử lý vi phạm dù sự cảnh báo đã tới mức nguy hiểm thì ý thức của nhiều người dân lại là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng ô nhiễm môi trường ở làng nghề. Ngoài việc thiếu mặt bằng để sản xuất, nhiều hộ gia đình dù biết rõ mức độ nguy hiểm của việc gây ô nhiễm nhưng vì lợi ích kinh tế trước mắt mà vẫn cố tình vi phạm. Thêm vào đó là ý thức của người dân trong vấn đề bảo vệ môi trường sinh thái cũng như sức khỏe của chính mình còn chưa cao.
Tại một số ít làng nghề, dù đã được đầu tư hệ thống để xử lý nước thải nhưng hiện nay tất cả đều đã lạc hậu và xuống cấp, do đó việc xử lý không đạt quy chuẩn về nước thải trước khi được xả thải ra môi trường. Nguồn nước thải sinh hoạt và nước thải từ quá trình làm nghề cũng chưa được tách riêng đối với khu dân cư... Bên cạnh đó, vấn đề xử lý ô nhiễm tại các làng nghề còn khó khăn hơn rất nhiều so với các loại ô nhiễm khác, bởi môi trường làng nghề còn liên quan đến truyền thống văn hóa, kinh tế và thói quen của người dân ở tại địa phương đó.
Theo Sở Công Thương Hà Nội, để xử lý dứt điểm ô nhiễm môi trường ở các làng nghề, thành phố sẽ cần chi một khoản kinh phí lên tới 1.350 tỷ đồng. Cụ thể, giai đoạn từ 2014- 2020, sẽ cần 750 tỷ đồng triển khai xây dựng hệ thống xử lý môi trường tại 50 làng nghề trọng điểm… Tiếp theo, giai đoạn 2021- 2030 cần khoảng 600 tỷ đồng nữa để triển khai xây dựng hệ thống xử lý môi trường tại 30 làng nghề khác.
Lê Thu