Tuy nhiên, cho đến thời điểm này, hơn 50ha lê tại xã Tả Phời (thành phố Lào Cai) chỉ toàn hoa và lá, không đậu quả. Dự án thất bại là không mong muốn, cả người dân và chính quyền địa phương đang phải loay hoay giải quyết hậu quả.

Những cây lê 8 năm chỉ ra hoa rồi cho lá

Dù là xã NTM, trực thuộc thành phố, nhưng Tả Phời vẫn còn nhiều vùng khó. Có những thôn như Phìn Hồ, Phìn Hồ Thầu tỷ lệ hộ nghèo gần như chiếm 100% tổng số hộ dân. Nguồn thu chính của người dân vẫn là từ nông nghiệp và không có nghề phụ.
 

Ông Vi Hồng Liêu, Phó Chủ tịch UBND xã Tả Phời cho biết, dự án trồng cây lê Tai Nung VH6 trên địa bàn bắt đầu từ năm 2011, căn cứ vào nhiều văn bản, trong đó có Quyết định 281 của Tỉnh ủy Lào Cai về phê duyệt đề án phát triển và nâng cao hiệu quả SXNN hàng hóa, giai đoạn 2011 – 2015.
 

Sau khi khảo sát, nơi được chọn để triển khai dự án là hai thôn đặc biệt khó khăn: Phìn Hồ và Phìn Hồ Thầu. Các hộ dân tham gia được hỗ trợ 100% giống, phân bón khi trồng mới và chăm sóc 2 năm đầu. Đồng thời, cơ quan chuyên môn cử cán bộ trực tiếp hướng dẫn kỹ thuật toàn diện cho người dân. Tới năm 2013, diện tích vùng lên tại đây đạt 80ha. Từ năm 2014, dự án ngừng việc trồng mới, tiếp tục hỗ trợ phân bón cho các diện tích trước đó. Tổng kinh phí đầu tư cho dự án là hơn 900 triệu đồng.
 

Cũng theo ông Liêu, sau khoảng 3 năm trồng, những cây lê đầu tiên của hộ ông Chảo Láo Sử ở thôn Phìn Hồ và anh Giàng A Su ở thôn Phìn Hồ Thầu bắt đầu cho quả bói đầu tiên. Thậm chí, như năm 2013, có những vườn lê đậu quả tốt và cho thu hoạch đạt năng suất 15 – 20 tạ/ha, trọng lượng trung bình từ 3 – 4kg/quả.

Tuy nhiên, từ năm 2014, dù hoa nở nhiều nhưng tỷ lệ đậu quả bị sụt giảm nghiêm trọng. Có nhiều cây gần như không đậu quả. Theo thống kê, tỷ lệ cây sai quả chỉ đạt dưới 1%, số cây cho quả ít đạt gần 6%, còn lại… cho thu lá.

“Trong năm 2017, Trung tâm Giống nông nghiệp của tỉnh thực hiện thí điểm chăm sóc, vin cành, ức chế ra hoa đậu quả. Cây có ra hoa nhiều hơn, tuy nhiên tỷ lệ đậu quả rất thấp hoặc không đậu quả”, ông Liêu thông tin.

Giống như 21 hộ khác tại thôn Phìn Hồ Thầu, gia đình chị Vàng Thị Pây cũng tham gia dự án trồng cây lê Tai Nung trên đất của gia đình. Với 6 miệng ăn, lại thuộc diện hộ nghèo nên những người dân tộc thiểu số như chị mong lê cho quả. Nhưng mọi hy vọng đều bị dập tắt. “Cái cây này trồng 7, 8 năm rồi giờ không có quả thì dân cũng buồn lắm. Hộ tích cực nhất thì cũng chỉ 7 cây là có quả. Các hộ khác thường chỉ được mỗi cái cây thôi, không có quả nào”.
 

Anh Giàng A Su, cùng thôn Phìn Hồ Thầu thì buồn rầu bảo, thực ra thì cái cây này chưa mang lại xóa đói giảm nghèo được gì cả. Bởi vì hiện tại thì chỉ có chăm sóc chứ chưa thu hoạch vì không có quả nào.

Phó Chủ tịch UBND xã Tả Phời cho biết, tại hai thôn triển khai dự án là vùng có lượng mưa, sương mù lớn, ít nắng và không có gió trong thời gian hoa nở. Do đó, thời tiết có thể là yếu tố ảnh hưởng tới quá trình thụ phấn, khiến tỷ lệ đậu quả thấp. Việc thực hiện chăm sóc của người dân vẫn còn chưa đúng theo quy trình kỹ thuật.

Trước thực trạng này, tháng 4 vừa qua, xã Tả Phời đã có báo cáo gửi cấp trên đề nghị chuyển đổi, thay thế dần diện tích lê VH6 phát triển kém, 3 – 4 năm không đậu quả bằng một số cây trồng khác như dược liệu. Còn đối với diện tích lê tập trung thành vùng, tỷ lệ đậu quả thấy, cần hỗ trợ người dân trồng xen cây ngắn ngày dưới tán. Tả Phời cũng đề nghị bố trí thí nghiệm ghép cải tạo giống để điều chỉnh thời gian ra hoa, đậu quả của cây lê.

Phải nói thêm rằng, lê Tai Nung VH6 là giống lê được nhập trồng, khảo nghiệm tại Trại Nghiên cứu và SX rau quả Bắc Hà, thuộc Trung tâm Giống nông nghiệp Lào Cai từ năm 2002. Giống lê VH6 là dạng cây ăn quả lâu năm, có nguồn gốc từ Đài Loan. Cây trồng một lần có thể cho chu kỳ thu hoạch từ 30 – 40 năm. Thực tế những hộ trồng cây lê VH6 trên địa bàn tỉnh Lào Cai như tại huyện Bắc Hà, Si Ma Cai đều cho sản lượng rất cao.