Gần 1/3 số túi nilon chúng ta sử dụng không được thu gom và xử lý

Theo thống kê, mỗi hộ gia đình thường sử dụng 5-7 túi nilon/ngày. Như vậy, trung bình mỗi ngày có hàng triệu túi nilon được sử dụng và thải ra môi trường. Chỉ riêng thành phố Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh, trung bình 1 ngày thải ra từ 4.000 - 5.000 tấn rác, trong đó rác thải nilon chiếm từ 7-8%.


Việt Nam là 1 trong 5 quốc gia xả rác thải nhựa nhiều nhất, với khoảng 1,8 triệu tấn ra môi trường mỗi năm. Đáng nói, việc nhập khẩu phế liệu nhựa vẫn tăng theo cấp số nhân, năm 2016 là 18,548 tấn, năm 2017 là 90,839 tấn và 9 tháng năm 2018 là 175.000 tấn. Nước ta đang nỗ lực để loại bỏ ô nhiễm từ rác thải nhựa.


Chính phủ đã đặt ra mục tiêu năm 2020 sẽ giảm 65% số lượng túi nilon phân hủy dùng tại các siêu thị và các trung tâm thương mại lớn. Thế nhưng gần đây, một số hệ thống siêu thị mới thực sự nhập cuộc.


Theo các chuyên gia, một trong những nguyên nhân dẫn tới tăng nhanh rác thải nhựa chủ yếu là do việc sử dụng túi nilon đã thành thói quen của mỗi người dân vì tính tiện lợi và chi phí giá thành rẻ.


Ngoài ra, Việt Nam là nước có số lượng rác nhựa thải ra cao gấp đôi so với các nước có thu nhập thấp. Rác thải nhựa ở đại dương sẽ phá hủy môi trường tự nhiên, ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống của các loại thủy hải sản. Trên đất liền, rác thải nhựa có ở nhiều nơi và gây ra những tác động nghiêm trọng đến sức khỏe, đời sống con người.


Rác thải nhựa có đặc tính khó phân hủy. Một chiếc túi nilon, nhiều khi được sử dụng trong 5 phút, chỉ mất 5 giây để sản xuất song để phân hủy thì cần từ 500 -1.000 năm. Gần 1/3 số túi nilon mà con người sử dụng không được thu gom và xử lý. Đây chính là gánh nặng của môi trường dẫn đến thảm họa “ô nhiễm trắng”.


Theo Vụ Quản lý chất thải, Tổng cục Môi trường, tỷ lệ thu gom chất thải rắn sinh hoạt (trong đó có chất thải nhựa và túi nilon) chưa đạt được yêu cầu so với mục tiêu đề ra. Tại khu vực nội thành của các đô thị trung bình đạt khoảng 85% và tại khu vực nông thôn là 55%.


Vấn đề quản lý chất thải từ túi nilon gặp nhiều khó khăn do nhận thức của người dân trong thu gom, phân loại, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt, đặc biệt và chất thải nhựa và túi nilon còn nhiều hạn chế. Do túi nilon thân thiện với môi trường có giá thành cao nên người dân vẫn sử dụng túi nilon truyền thống.


Bên cạnh đó, chất thải rắn sinh hoạt được giao từng phân đoạn quản lý cho các Bộ, ngành, địa phương cùng tham gia quản lý nên vẫn còn có sự bất cập, chưa thống nhất và đồng bộ trong quản lý chất thải từ Trung ương tới địa phương.


Cơ chế thúc đẩy xã hội hóa trong công tác thu gom, xử lý chất thải rắn sinh hoạt cũng còn thiếu và chưa thu hút được các nguồn lực đầu tư cho thu gom, xử lý chất thải rắn; hoạt động thu gom, vận chuyển và xử lý tại khu vực nông thôn mang tính chất cộng đồng nên chưa thúc đẩy được tính chuyên nghiệp cả các tổ dịch vụ, hợp tác xã và công ty dịch vụ môi trường.


Mặt khác, việc huy động nguồn lực đầu tư xây dựng khu xử lý chất thải rắn còn gặp nhiều khó khăn. Tại một số địa phương, đặc biệt là các đô thị lớn đã có dự án đầu tư về xử lý chất thải rắn sinh hoạt của các tổ chức, cá nhân.


Tuy nhiên, việc triển khai các dự án này còn chậm, thủ tục phức tạp và kéo dài, việc tính toán cơ chế thu hồi vốn đối với các dự án này rất khó khăn.


Để giảm thiểu việc sử dụng rác thải nhựa cần áp dụng đồng bộ và lâu dài các giải pháp quản lý, các giải pháp kinh tế, các giải pháp khuyến khích và tuyên truyền ngắn hạn và dài hạn tới cộng đồng.


 Cụ thể: Không phát không túi nilon tại các siêu thị, trung tâm thương mại trên địa bàn các thành phố, người tiêu dùng muốn mua phải trả giá cao; hạn chế sản xuất, mua bán và phân phối túi nilon tại các địa phương; tính phí thu gom và tái chế túi nilon cho người sản xuất, không được chuyển phí sang người tiêu dùng thông qua giá thành sản phẩm.


Hiện, việc thu thuế bảo vệ môi trường đối với túi nilon cũng đã cải thiện được ý thức của nhà sản xuất trong việc hạn chế sử dụng nguyên liệu khó phân hủy để sản xuất túi nilon.


Mặc dù túi nilon thân thiện với môi trường được miễn thuế bảo vệ môi trường nhưng do nhiều hộ gia đình quy mô nhỏ sản xuất túi nilon khó phân hủy và không phải nộp thuế theo thực tế sản xuất nên đã kéo giá thành túi nilon thông thường thấp hơn.


Như vậy, túi nilon thân thiện với môi trường không có khả năng cạnh tranh với túi nilon thông thường, dẫn đến chính sách hỗ trợ của Nhà nước kém hiệu quả.


Thực tế, ngoài chính sách và hỗ trợ của Nhà nước, để giảm thiểu “ô nhiễm trắng” phụ thuộc rất lớn vào ý thức của người dân. Tại một số địa phương đã giảm thiểu sử dụng túi nilon hiệu quả nhờ những mô hình, phong trào cụ thể.


Nhiều năm nay, lãnh đạo thành phố Hội An và người dân trên đảo Cù Lao Chàm đã thực hiện chương trình “Nói không với túi nilon”.


Mỗi hộ dân được phát 2 giỏ nhựa và hướng đến thói quen sử dụng “túi sinh thái”. Các chương trình truyền thông cũng được tổ chức với những câu slogan độc đáo như: “Xách giỏ đi chợ, phong cách của người nội trợ"; “Không túi nilon, bảo vệ môi trường” được treo trên đường làng, ở cầu cảng đón khách du lịch.


Chương trình đã đạt được hiệu quả tốt nhờ sự triển khai đồng bộ của cả hệ thống chính trị, sự đồng thuận của người dân và sự chung tay của các doanh nghiệp trên địa bàn thành phố, địa bàn triển khai cũng phân theo từng khu cụm nhỏ để dễ quản lý, vận động.


Hiện tại, các chính sách để giảm thiểu ô nhiễm chất thải rắn, trong đó có túi nilon được ban hành. Trong đó, có Quyết định 491 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt điều chỉnh Chiến lược quốc gia về quản lý tổng hợp chất thải rắn đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2050, trong đó yêu cầu mục tiêu cụ thể đối với chất thải rắn sinh hoạt đô thị.


Theo đó, tất cả các đô thị loại đặc biệt và loại I có công trình tái chế chất thải rắn phù hợp với việc phân loại tại hộ gia đình; 85% các đô thị còn lại có công trình tái chế chất thải rắn phù hợp với việc phân loại tại hộ gia đình, tăng khả năng tái chế, tái sử dụng, xử lý kết hợp thu hồi năng lượng.


Sử dụng 100% túi thân thiện với môi trường tại các trung tâm thương mại, siêu thị phục vụ cho mục đích sinh hoạt thay thế cho túi nilon khó phân hủy.


Có thể khẳng định, với sự chung tay đồng bộ của các cấp chính quyền, các tổ chức, cộng đồng xã hội, mọi tầng lớp người dân sẽ góp phần giảm thiểu việc sử dụng túi nilon khó phân hủy góp phần bảo vệ môi trường sống.