Quá trình khai thác và chế biến đá phát sinh bụi từ nổ mìn, khoan phá đá, nghiền sàng, chuyên chở

Theo số liệu thống kê, đến nay, trên địa bàn Hà Nội có 1.350 làng nghề và làng có nghề với 305 làng nghề được công nhận theo tiêu chí làng nghề hiện nay của Chính phủ, thu hút gần 1 triệu lao động, trong đó có hơn 700.000 lao động thường xuyên.


Làng nghề được phân loại theo các nhóm ngành nghề sản xuất chính: Thủ công mỹ nghệ (gốm, sứ, thủy tinh mỹ nghệ, chạm khắc, sơn mài, đồ gỗ mỹ nghệ); chạm mạ vàng, bạc, thêu, ren; chế biến lương thực, thực phẩm, chăn nuôi, giết mổ; dệt nhuộm, ươm tơ, thuộc da; vật liệu xây dựng và khai thác đá, tái chế phế liệu; nghề khác (sản xuất nông cụ như cày bừa, đóng thuyền, làm quạt giấy...).


Nhiều ngành nghề đang phát triển mạnh như: Gốm sứ, dệt may, da giày, điêu khắc, khảm trai, sơn mài, mây tre, dát vàng bạc quỳ, đúc đồng, chế biến nông sản, cơ khí.


Trong đó, nhiều làng nghề truyền thống được khôi phục trở lại và nhiều làng nghề mới ra đời, góp phần thay đổi bộ mặt nông thôn, mang lại hiệu quả kinh tế, nâng cao đời sống, tăng thu nhập cho người lao động, góp phần xóa đói giảm nghèo, giải quyết lao động dư thừa tại địa phương.


Hiện nay, đa số các làng nghề chỉ tập trung vào việc sản xuất kinh doanh, với đặc trưng là sản xuất quy mô nhỏ lẻ, với công nghệ lạc hậu và thiết bị đơn giản, thủ công, hiệu quả sử dụng nguyên, nhiên liệu thấp, mặt bằng sản xuất hạn chế, việc đầu tư cho xây dựng các hệ thống bảo vệ môi trường như xử lý, giảm thiểu chất thải (lỏng, rắn và khí) từ các quá trình sản xuất rất ít được quan tâm; ý thức bảo vệ môi trường sinh thái và bảo vệ sức khỏe cho người lao động trong các hộ gia đình còn hạn chế.


Ước tính mỗi ngày, các làng nghề thải ra môi trường hàng trăm nghìn tấn chất thải rắn, hàng nghìn m3 nước thải sinh hoạt. Hầu hết các loại chất thải không được xử lý mà xả thẳng ra môi trường.


Điều đó, dẫn tới hệ quả là môi trường làng nghề (bao gồm cả môi trường đất, môi trường nước và không khí) ô nhiễm nghiêm trọng và gây ảnh hưởng lớn tới sức khỏe của người dân và sự phát triển bền vững của làng nghề. 


Để khắc phục tình trạng này, thời gian qua, UBND thành phố đã tập trung nguồn lực và xây dựng lộ trình cụ thể đối với việc cải thiện môi trường làng nghề.


Trong đó, thành phố đã thực hiện nhiều chương trình, đề tài, dự án để đánh giá ô nhiễm làng nghề. UBND thành phố đã ban hành kế hoạch 235 về công tác bảo vệ môi trường làng nghề trên địa bàn thành phố giai đoạn 2016 - 2020; phê duyệt nội dung của “Đề án Bảo vệ môi trường làng nghề đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030 trên địa bàn thành phố Hà Nội” tại Quyết định 6136/2017/QĐ-UBND; chỉ đạo các cơ quan chuyên môn thực hiện Thông tư 31 của Bộ Tài nguyên & Môi trường, nhiệm vụ “Rà soát, đánh giá, phân loại làng nghề trên địa bàn thành phố Hà Nội”.


Theo đó, Sở Tài nguyên và Môi trường đã triển khai thực hiện nhiệm vụ rà soát, đánh giá, phân loại làng nghề theo Thông tư số 31/2016/TT-BTNMT của Bộ Tài nguyên và Môi trường. Sở đã khảo sát, lấy mẫu và phân tích môi trường tại 65 làng nghề theo Đề án bảo vệ môi trường làng nghề trên địa bàn thành phố.


Đồng thời, phân loại theo thông tư của Bộ Tài nguyên và Môi trường cho thấy, đối với môi trường nước có 40 làng nghề ô nhiễm nghiêm trọng, 17 làng nghề ô nhiễm, 8 làng nghề không ô nhiễm.


Đối với môi trường không khí: 12 làng nghề ô nhiễm nghiêm trọng, 10 làng nghề ô nhiễm, 43 làng nghề không ô nhiễm. Môi trường đất (đánh giá 37/65 làng nghề) có 3 làng nghề ô nhiễm nghiêm trọng, 2 làng nghề ô nhiễm và 23 làng nghề không ô nhiễm.


Trong số các làng nghề, có 6/65 làng nghề đạt chuẩn không ô nhiễm môi trường nước và không khí và đất; có 13 làng nghề ô nhiễm môi trường nghiêm trọng đối với môi trường nước và môi trường không khí hoặc môi trường đất; có 5 làng nghề ô nhiễm môi trường nghiêm trọng đối với môi trường nước và ô nhiễm môi trường không khí.


Đồng thời, thành phố tiếp tục giao Sở Tài nguyên và Môi trường hướng dẫn các quận huyện có làng nghề tiếp tục thực hiện đánh giá, phân loại theo mức độ ô nhiễm môi trường đối với các làng nghề còn lại tiến tới 100% các làng nghề được rà soát, đánh giá phân loại theo Thông tư của Bộ Tài nguyên và Môi trường để có kế hoạch xử lý ô nhiễm phù hợp với từng loại hình sản xuất, với điều kiện thực tế của địa phương.


Đây là cơ sở để đánh giá thực trạng ô nhiễm làng nghề hiện nay trên địa bàn thành phố, lập nên những bộ cơ sở dữ liệu hoàn chỉnh đầu tiên về việc phân loại nhóm làng nghề theo mức độ ô nhiễm trên địa bàn.


Bên cạnh đó, thành phố đã kêu gọi xã hội hóa đẩy nhanh tiến độ thi công xây dựng Nhà máy xử lý nước thải tại xã Sơn Đồng công suất 8.000m3/ngày đêm bằng nguồn vốn ngân sách thành phố dự kiến hoàn thành và đưa vào vận hành chính thức trong thời gian tới.


Thành phố đã giao Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình cấp nước, thoát nước và môi trường khẩn trương đầu tư theo hình thức xã hội hóa đối với dự án Nhà máy xử lý nước thải làng nghề Vân Canh công suất 4.000m3/ngày đêm và Nhà máy xử lý nước thải làng nghề cơ, kim khí xã Thanh Thùy công suất 1.000m3/ngày đêm; đẩy nhanh tiến độ dự án xây dựng hệ thống xử lý nước thải tập trung tại xã Phùng Xá (huyện Mỹ Đức) với công suất 500m3/ngày đêm.


Ngoài ra, thành phố còn triển khai nhiều chính sách vay vốn ưu đãi để thay đổi công nghệ tiên tiến phù hợp để xử lý chất thải.


Song song với đó, định hướng xã hội hóa đầu tư 90% các dự án, bằng việc xây dựng cơ chế và ưu tiên thu hút các dự án về bảo vệ môi trường; tăng cường kiểm soát công nghệ cũ, công nghệ lạc hậu tại các làng nghề, đồng thời quy hoạch di dời, chuyển đổi ngành nghề gây ô nhiễm. 


Thành phố đã triển khai nhiều dự án xử lý, cải thiện ô nhiễm môi trường tại các làng nghề như Dự án mô hình trình diễn tại làng nghề cơ kim khí Thanh Thùy (huyện Thanh Oai); dự án xây dựng thử nghiệm mô hình xử lý bụi làng nghề đồ gỗ mỹ nghệ tại xã Vân Hà (huyện Đông Anh); Dự án thí điểm xử lý nước thải cho làng nghề chế biến tinh bột sắn xã Tân Hòa (huyện Quốc Oai).


Với những chính sách cụ thể đó, môi trường tại các làng nghề trên địa bàn đã có chuyển biến tích cực. Trước đây, tại huyện Hoài Đức, tình trạng ô nhiễm môi trường cũng là vấn đề nan giải nhiều năm qua.


Trung bình mỗi năm cụm điểm công nghiệp và làng nghề của huyện xả thải ra môi trường khoảng 4.830.720m3 nước thải, xấp xỉ 125.068 tấn chất thải rắn.


Tuy nhiên, hiện nay vấn đề này đã được cải thiện đáng kể. Với việc được đầu tư nhà máy xử lý nước thải tại xã Dương Liễu với công suất 20.000m3/ngày đã giải quyết nước thải cho 3 xã Dương Liễu, Cát Quế, Minh Khai. Nước thải và các chất thải đều được huyện xử lý nghiêm túc, hiệu quả, đúng quy trình.


Có thể nói, tình trạng ô nhiễm môi trường làng nghề không còn là nỗi ám ảnh đối với người dân khu vực nông thôn, bên cạnh sự đầu tư của Nhà nước và thành phố, các hộ sản xuất cần nâng cao ý thức trong việc tuân thủ các quy định bảo vệ môi trường, giúp làng nghề phát triển bền vững.