Xử lý rơm, rạ tại chỗ sau thu hoạch sẽ hạn chế ảnh hưởng xấu đến môi trường

Nước ta đang lãng phí hàng ngàn tỉ đồng từ rơm. Rơm hiện nay 700 - 800 đồng/kg. Nếu được cuốn lại thành cuộn 1.800 - 2.000 đồng/kg, ép lại thành bánh là 2.500 đồng, trở thành thức ăn gia súc đến 8.000 đồng/kg. Với sản lượng trên 20 triệu tấn lúa/năm, mỗi năm ĐBSCL có khoảng 20 triệu tấn rơm, rạ, nếu tính ra tiền là hàng chục ngàn tỉ đồng.
 
 
TS Phan Hiếu Hiền (Trường Đại học Nông lâm TP.Hồ Chí Minh) cho biết: “Từ 3 tấn rơm (của 1ha lúa) trong 3 năm sẽ đóng góp cùng với các nguyên liệu khác tạo thành 200kg thịt bò, với giá bán 220.000 đồng/kg, tổng giá trị khoảng 44 triệu đồng. 3 tấn rơm đem lại lợi nhuận từ 4,5-5,5 triệu đồng từ việc trồng nấm rơm, trong khoảng 1 tháng sau vụ thu hoạch lúa và lặp lại một lần nữa với vụ thu hoạch thứ 2. Với 3 tấn rơm có thể sản xuất ra 1.000kWh điện, với giá bán 1.800 đồng/kWh, tổng doanh thu khoảng 1,8 triệu đồng”.
 
 
Việc thu gom rơm, rạ thủ công như hiện nay tốn quá nhiều công lao động, năng suất thấp, khó bảo quản dẫn đến chi phí đầu tư mua nguyên liệu tăng cao. Mặt khác, khi thu hoạch xong, nếu không thu gom ngay rơm rạ để xử lý sẽ dẫn đến tình trạng thối mốc và không sử dụng được.
 
 
Tại Ninh Bình, mỗi năm toàn tỉnh gieo cấy gần 80 nghìn ha lúa với sản lượng khoảng 50 vạn tấn thóc và khoảng 30 – 40 nghìn tấn rơm rạ. Tuy nhiên, sau mỗi vụ thu hoạch lúa, lượng rơm rạ trên vẫn chưa có biện pháp sử dụng sao cho hiệu quả.
 
 
Để sử dụng hiệu quả rơm rạ sau thu hoạch, Trung tâm Khuyến nông tỉnh Ninh Bình đã hỗ trợ 2 chiếc máy cuốn rơm Star MRB0850 sản xuất tại Trung Quốc để làm thức ăn chăn nuôi và nguyên liệu trồng nấm cho xã Quang Thiện (huyện Kim Sơn) và HTX Hợp Tiến (xã Khánh Nhạc, huyện Yên Khánh). Các chức năng của máy gồm cuộn, đai dây, xả rơm đều tự động và chỉ cần một người lái vận hành máy. Kết quả chạy thu gom rơm, rạ thực tế ngoài đồng ruộng cho thấy, năng suất đạt từ 20 – 30 cuộn/giờ, trọng lượng cuộn rơm khô đạt khoảng 15kg. Các cuộn rơm được ép và buộc chặt có kích thước vừa phải, đường kính 50cm x 70cm, rất dễ dàng trong việc thu mua và vận chuyển.
 
 
Tại vùng ĐBSCL hiện có khoảng 10 cơ sở chế tạo, kinh doanh máy cuộn rơm trong và ngoài nước sản xuất, trong đó tập trung ở 2 loại máy: Máy cuộn rơm liên hợp với máy kéo và máy cuộn rơm tự hành. Ứng dụng cơ giới hóa trong thu gom rơm không chỉ mang lại lợi ích qua việc giảm được chi phí thu gom mà còn tạo điều kiện tăng thu nhập từ việc sử dụng rơm cho những mục đích khác như chăn nuôi, trồng nấm rơm, phủ gốc cây hoa màu.
 
 
Một phương pháp khác là xử lý rơm, rạ tại chỗ sau thu hoạch bằng chế phẩm sinh học. Cách làm đơn giản, dễ thực hiện, không tăng công lao động, chi phí mua chế phẩm phù hợp với điều kiện sản xuất lúa hiện nay, đồng thời góp phần sản xuất bền vững, an toàn sản phẩm và hạn chế ảnh hưởng xấu đến môi trường.
 
 
Tháng 7-2016, Trạm Khuyến nông huyện Yên Thế (Bắc Giang) triển khai mô hình thí điểm sản xuất chế phẩm FitoBiomix RR xử lý rơm rạ thành phân hữu cơ phục vụ sản xuất nông nghiệp với quy mô hơn 100 tấn rơm rạ, 32 kg chế phẩm sinh học tại xã Tiến Thắng. Tham gia mô hình, các hộ sản xuất được hỗ trợ 100% chế phẩm sinh học, hướng dẫn quy trình thực hiện. Sau 20 - 30 ngày rơm rạ phân hủy tốt thành phân ủ hữu cơ bón cho cây trồng. Hiện trên cánh đồng mẫu sản xuất dưa chuột với diện tích khoảng 40 ha, phần lớn người dân sử dụng phân bón hữu cơ tự ủ bằng rơm rạ, tiết kiệm chi phí, bảo đảm chất lượng sản phẩm. Tình trạng đốt rơm rạ bừa bãi không còn, giảm thiểu ô nhiễm.
 
 
TS Lưu Hồng Mẫn – Phó Viện trưởng Viện Lúa ĐBSCL cho hay: Nếu nguồn rơm hữu cơ được bón trả liên tục cho đất canh tác lúa, chúng ta có thể tiết kiệm được từ 40-60% phân hóa học NPK theo mức khuyến cáo mà vẫn đảm bảo được năng suất lúa. Đồng thời, khi bón liên tục rơm hữu cơ và bón giảm lượng phân hóa học thì cây lúa ít bị nhiễm bệnh hơn so với chỉ bón hoàn toàn phân hóa học.

Sử dụng phân bón hữu cơ tự ủ bằng rơm rạ giúp tiết kiệm chi phí, bảo đảm chất lượng sản phẩm.

 
Ngoài ra, để chủ động ở trong việc phòng chống được đói rét cho trâu bò, tận dụng nguồn rơm rạ khi thu hoạch, bà con còn dự trữ, xử lý rơm để làm thức ăn trong vụ đông cho trâu bò. Sản phẩm rơm rạ có hàm lượng chất dinh dưỡng thấp nên trâu bò thường không thích ăn. Tuy nhiên khi được chế biến ủ 100kg rơm khô + 100 lít nước + 4kg ure sẽ là nguồn thức ăn rất giàu chất dinh dưỡng cho trâu bò.
 
 
Có thể thấy, việc xử lý tốt nguồn rơm rạ sẽ nâng cao hiệu quả kinh tế cho người nông dân, giảm ô nhiễm môi trường, thúc đẩy các ngành nghề khác phát triển. Đây là một giải pháp quan trọng trong việc tạo nên một nền nông nghiệp sạch và bền vững.