Vẫn còn tình trạng người dân bỏ vỏ bao gói thuốc BVTV tại đồng ruộng

Tại Sơn La, mỗi năm, lượng bao gói thuốc BVTV sau sử dụng thải ra môi trường ước tính khoảng 15-20 tấn, tập trung nhiều tại các vùng canh tác chè, mía, lúa, ngô, cây ăn quả. Đặc biệt, lượng vỏ chai nhựa thuốc trừ cỏ chiếm đến 60%.
 
 
Toàn tỉnh hiện có 965 bể chứa bao gói thuốc BVTV trên địa bàn 55 xã. Trong khi đó, theo quy định tại Thông tư liên tịch 05 của Bộ NN&PTNT và Bộ TN&MT, nhu cầu bể chứa bao gói thuốc BVTV dự kiến cần khoảng 10.000-15.000 chiếc. Có thể thấy số lượng bể chứa bao gói thuốc BVTV sau sử dụng của tỉnh còn ít, chưa bao phủ được đến thôn, bản.
Ngoài ra, trên địa bàn tỉnh Sơn La chưa có khu vực lưu chứa trung chuyển, tập kết tại các huyện, hoặc liên xã. Do vậy, tại một số bể khi số lượng bao gói thuốc đầy, người dân phải để ra ngoài, quá trình vận chuyển từ các bể đi xử lý phải tập trung tại các điểm chưa bảo đảm quy định.
 
 
Tình trạng người dân bỏ vỏ bao gói thuốc BVTV tại đồng ruộng, trên lối đi, ven đường, khu vực như bờ sông, suối, khe núi gây ô nhiễm và ảnh hưởng đến sức khỏe con người.
 
 
Năm 2018, tỉnh Quảng Bình có 53.726 ha lúa, 8.422 ha rau màu các loại và 21.161 ha cây công nghiệp, cây lâu năm. Với diện tích gieo trồng lớn, hàng năm, lượng thuốc BVTV được người dân sử dụng rất nhiều.
 
 
Đa số các địa phương, ý thức bảo vệ môi trường, nhất là việc xử lý rác thải BVTV của người dân còn hạn chế. Thuốc BVTV như bao bì, vỏ chai sau khi sử dụng xong bị người dân vứt tại ruộng hoặc dưới mương rãnh, ao hồ. Một số người dân ý thức hơn thì thu gom một chỗ và đốt ngay tại ruộng.
 
 
Theo nhiều người dân, mặc dù biết rõ vỏ chai, bao bì thuốc BVTV là rác thải nguy hại cho môi trường nhưng vì không có bể chứa nên buộc phải vứt tại ruộng hoặc gom một chỗ và đốt. Nhiều loại bao bì, vỏ thuốc BVTV sau khi bị người dân vứt ở ruộng, sau trận mưa bị trôi theo các dòng kênh và hòa vào nguồn nước.  
 
 
Tại Lâm Đồng, ước tính, hàng năm,  người dân sử dụng lượng thuốc BVTV từ 8.000 - 10.000 tấn, lượng bao gói thuốc BVTV thải ra môi trường khoảng 357 - 391 tấn/năm, trong đó tỷ lệ bao bì thuốc BVTV là chai nhựa chiếm 70%, gói và loại khác chiếm 30%.
 
 
Tại một số vùng sản xuất nông nghiệp trên địa bàn, vỏ bao bì thuốc BVTV chưa được thu gom, xử lý đúng quy định. Điển hình như tại cánh đồng rau màu rộng 100 ha tại thị trấn Thạnh Mỹ (huyện Đơn Dương). Dưới những mương nước vẫn rải rác nhiều vỏ thuốc trừ sâu, túi ni lông, bao bì BVTV, làm nghẽn dòng chảy. Nhiều người dân tại đây chia sẻ, do khoảng cách đặt quá xa nên người dân vẫn chọn cách thu gom vỏ thuốc lại thành đống nhỏ sau đó chôn, đốt mà chưa có biện pháp xử lý nào khác.
 
 
Khoảng 90% lượng bao bì thuốc BVTV trong tỉnh được nông dân tiêu hủy theo hình thức chôn, đốt hoặc thải ra môi trường. Hiện tại 12 huyện, thành phố của tỉnh Lâm Đồng đã xây dựng kế hoạch thu gom, vận chuyển, xử lý bao bì thuốc BVTV sau sử dụng. Tuy nhiên, chỉ có các huyện Đạ Tẻh, Đạ Huoai, thành phố Đà Lạt đã triển khai thực hiện thí điểm thu gom, vận chuyển và xử lý bao bì thuốc BVTV, còn lại hầu hết các địa phương khác đã có kế hoạch nhưng chưa triển khai thực hiện nên việc tuyên truyền, hướng dẫn nông dân thu gom bao bì thuốc BVTV đúng quy định còn gặp nhiều vướng mắc.
 
 
Nhiều địa phương do khó khăn trong việc phân bổ kinh phí nên số lượng bể chứa bao bì thuốc BVTV còn hạn chế, khoảng cách đặt bể quá xa khiến thói quen của người dân chưa thay đổi. Theo kế hoạch năm 2018 huyện Đam Rông sẽ xây dựng 65 bể chứa/ 65 thôn. Nếu tính mỗi thôn có diện tích rau màu, cây công nghiệp với diện tích trung bình khoảng 380 ha thì một bể chứa bao bì thuốc BVTV là quá ít, rất khó khăn khi tuyên truyền, vận động người dân thực hiện đúng quy định.
 
 
Theo đánh giá của cơ quan chuyên môn, trong các bao bì, chai lọ đựng thuốc BVTV đã qua sử dụng, lượng thuốc còn sót lại không hề nhỏ (gần 2%). Không những vậy, bao bì đựng thuốc BVTV phần lớn là bằng nhựa, ni lông, nên rất khó phân hủy, nếu bị vùi xuống lòng đất, tồn dư thuốc BVTV sẽ ngấm vào mạch nước ngầm, gây ô nhiễm đất, nguồn nước. Nếu con người tiếp xúc và sử dụng nguồn nước nhiễm thuốc BVTV sẽ rối loạn tim mạch, phổi, thần kinh, các bệnh về máu, da liễu, thậm chí ung thư... Việc bị ảnh hưởng không diễn ra ngày một ngày hai, mà tồn dư các loại thuốc BVTV sẽ tích lũy rồi gây bệnh từ từ. Hiện chưa có khảo sát, đánh giá hay báo cáo nào về tình trạng người dân bị ảnh hưởng bởi thuốc BVTV do sử dụng nguồn nước, nhưng thực tế thời gian gần đây ở các xã vùng cao nhiều người dân phản ánh có dấu hiệu bị ngứa, nổi mụn ở chân tay mỗi khi đi làm ruộng về hay tiếp xúc với nguồn nước ở cạnh những nương ngô, lúa khi mới phun thuốc BVTV.
 
 
Vỏ chai, bao bì thuốc BVTV là rác thải nguy hại, cần được thu gom và tiêu hủy đúng quy định. Do đó, việc phân định, phân loại và lưu giữ phải đáp ứng các điều kiện theo quy định của Thông tư 36 của Bộ TN&MT về quản lý chất thải nguy hại. Việc thu gom, vận chuyển và xử lý chỉ được phép thực hiện bởi các tổ chức, cá nhân có giấy phép xử lý chất thải nguy hại phù hợp. Đồng thời, Bộ NN&PTNT và Bộ TN&MT cũng đã ban hành Thông tư liên tịch số 05/2016 về hướng dẫn việc thu gom, vận chuyển và xử lý bao gói thuốc BVTV sau sử dụng.
 
 
Theo đó, căn cứ vào thực tế từng địa phương, UBND huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, UBND xã, phường, thị trấn cần lựa chọn đơn vị quản lý bể chứa, khu vực lưu chứa. UBND cấp tỉnh có trách nhiệm bố trí kinh phí, chỉ đạo UBND cấp huyện tổ chức thu gom, xử lý bao gói thuốc bảo vệ thực vật sau sử dụng; các đơn vị chức năng tổ chức, tuyên truyền, hướng dẫn và kiểm tra công tác thu gom bao gói thuốc bảo vệ thực vật sau sử dụng; hàng năm, tổng hợp tình hình phát sinh, thu gom, xử lý bao gói thuốc bảo vệ thực vật sau sử dụng, báo cáo Bộ NN&PTNT và Bộ TN&MT.
 
 
Mô hình bể chứa thuốc BVTV tại các cánh đồng đã mang lại hiệu quả tích cực. Công tác vận động, giám sát hiệu quả của chính quyền cùng với sự đồng thuận, ý thức cao của bà con đã giúp giải pháp xử lý bao bì thuốc BVTV hiệu quả, tình trạng người dân vứt bao bì thuốc BVTV bừa bãi sau sử dụng giảm đáng kể. Theo đánh giá, đây là cách làm phù hợp tình hình thực tế, là mô hình cần được nhân rộng ở các địa phương.