Việc lạm dụng thuốc BVTV hóa học và phân bón vô cơ của người dân đáng báo động (Ảnh minh họa)

Năm 2017, lượng nhập khẩu thuốc BVTVtăng mạnh, đưa tổng sản lượng mặt hàng này lên khoảng 650.000 tấn (gồm nguyên liệu, hóa chất); trong đó, nhập khẩu từ Trung Quốc chiếm gần 54% với kim ngạch 524 triệu USD.
 
 
Ông Nguyễn Hồng Tín, Trưởng bộ môn Hệ thống nông nghiệp, Viện Nghiên cứu phát triển Đồng bằng sông Cửu Long (Đại học Cần Thơ) cho biết, tình trạng sử dụng thuốc BVTV, phân bón tràn lan không chỉ gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng sức khỏe mà còn gây lãng phí hàng trăm triệu USD/năm.
 
 
Theo kết quả nghiên cứu của Ngân hàng Thế giới về ô nhiễm môi trường trong lĩnh vực trồng trọt (cây lúa) vùng đồng bằng sông Cửu Long, có từ 40 - 70% nông dân sử dụng thuốc BVTV (sử dụng dư 10 - 30% mức khuyến cáo, chiếm gần 20% chi phí sản xuất), gây lãng phí 400 triệu USD/năm.
 
 
30% nông dân phối trộn nhiều loại thuốc BVTV khi sử dụng, sử dụng nhiều lần/vụ (4 - 5, thậm chí 10 lần/vụ). Người dân ít kiến thức về sử dụng đúng thuốc BVTV, ít quan tâm đến thời gian cách ly, còn sử dụng thuốc cấm, ít sử dụng bảo hộ lao động khi sử dụng thuốc.
 
 
Theo bà con, hiện các loại sâu bệnh gây hại trên lúa đã xuất hiện tình trạng kháng thuốc, do đó để tăng hiệu quả, nông dân thường mua nhiều loại thuốc về pha trộn với nhau rồi phun xịt thay vì chỉ sử dụng một loại như trước đây.
 
 
Ngoài ra, bà con vẫn chưa có thói quen sử dụng bảo hộ lao động khi sử dụng các loại phân, thuốc. Điều này có thể không ảnh hưởng ngay đến sức khỏe nhưng về lâu dài chắc chắn sẽ rất nguy hại.
 
 
Tại thành phố Cần Thơ, tổng lượng thuốc BVTV được sử dụng trên 2.529 tấn; trong đó lượng bao bì chiếm 10% tổng khối lượng thuốc sử dụng, tương đương khoảng 253 tấn. Ngoài ra, còn có khoảng 4,7 tấn thuốc sót lại bám trên bao bì.
 
 
Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn thành phố Cần Thơ Nguyễn Thị Minh Hiếu cho biết, mặc dù ngành nông nghiệp Cần Thơ đã hỗ trợ 109 hố chứa bao bì, vỏ chai thuốc BVTV đã qua sử dụng cho các quận, huyện, nhưng đến nay lượng rác thải nguy hại từ hoạt động nông nghiệp của địa phương này được thu gom và tiêu hủy mới chỉ đạt 5,7 tấn (khoảng 2,3%). Phần lớn còn lại được nông dân chôn, đốt hoặc bán phế liệu. Đây cũng là nguyên nhân gây ra nguy hại cho cộng đồng và môi trường.
 
 
Với mặt hàng phân bón, Việt Nam đang mất cân đối nghiêm trọng, nông dân đang lạm dụng phân bón vô cơ trong sản xuất. Hiện nhu cầu sử dụng phân bón ở Việt Nam ước tính khoảng 11 triệu tấn các loại. Tính trên đơn vị diện tích thì lượng phân bón sử dụng trung bình mỗi năm là 1.000 kg/ha đất sản xuất nông nghiệp, với hiệu quả sử dụng phân bón chỉ đạt 45-50%.
 
 
Hiệu suất sử dụng phân bón hiện nay đang rất thấp cũng do việc sử dụng mất cân đối phân bón vô cơ và hữu cơ. Số lượng sản phẩm phân bón đang được sản xuất, nhập khẩu, sử dụng trong nước thuộc loại phân vô cơ đã nhiều hơn phân hữu cơ tới hơn 19 lần. Tính đến tháng 12/2017, số lượng sản phẩm phân bón hữu cơ sản xuất công nghiệp đã đăng ký là 713 sản phẩm, chiếm 5% so với tổng số sản phẩm phân bón đã đăng ký, còn lại 93,7% là các loại phân bón vô cơ (13.423 sản phẩm) và 1,3% là phân bón sinh học (182 sản phẩm).
 
 
Xu hướng sử dụng phân bón tăng cả số lượng và số lần bón, sử dụng trên mức khuyến cáo và chỉ dựa vào kinh nghiệm, tập quán; phân bón giả, kém chất lượng tràn lan (có nghiên cứu công bố chiếm tới 50% số lượng phân bón trên thị trường).
 
 
Chi phí phân bón chiếm khoảng 30% tổng chi phí sản xuất, lãnh phí hàng năm 150 triệu USD, thải ra môi trường khoảng 865.000 tấn tồn dư của phân bón hóa học. Việc sử dụng phân bón hóa học trong thời gian dài đã gây ô nhiễm, thoái hóa đất và thậm chí ảnh hưởng xấu đến chất lượng nông sản.
 
 
Theo FAO, việc sử dụng phân bón mất cân đối, lạm dụng phân bón vô cơ đã dẫn tới hiện tượng đất nông nghiệp đang suy giảm độ phì nhiêu, một số diện tích đã bị thoái hóa nghiêm trọng do xói mòn, rửa trôi, đá ong hóa, chua mặn hóa, trong đó diện tích thoái hóa nặng lên tới hai triệu ha. Bên cạnh những tác động xấu đến môi trường thì việc lạm dụng phân bón vô cơ cũng dẫn tới nhiều vấn đề về an toàn thực phẩm như dư lượng kim loại nặng và nitrat trong sản phẩm nông nghiệp.
 
 
Việc sử dụng quá liều các loại phân bón, thuốc BVTV khiến các chất độc hại tồn dư trong thực phẩm, trong nước, gây nên các bệnh đường hô hấp, da, bệnh phụ nữ và ung thư, ảnh hưởng đến tuổi thọ và chất lượng dân số.
 
 
Đối với kinh tế, điều này làm tăng chi phí sản xuất, ảnh hưởng trực tiếp đến thu nhập của nông dân, giảm năng lực cạnh tranh của nông sản Việt Nam khi các lô hàng xuất khẩu bị trả về.
 
 
Để khắc phục tình trạng trên, ông Cục trưởng Cục BVTV (Bộ NN&PTNT) Hoàng Trung cho rằng, việc liên kết chuỗi sản xuất và tiêu thụ là xu hướng tất yếu trong sản xuất hàng hóa, thị trường hóa sản xuất nông nghiệp, để đảm bảo có thể quản lý tốt việc sử dụng các loại thuốc BVTV, phân bón cho sản phẩm nội tiêu, cũng như đáp ứng yêu cầu xuất khẩu. Ngoài ra, cần tiếp tục rà soát, quản lý chặt chẽ vật tư nông nghiệp ở tất cả các khâu từ khảo nghiệm, đăng ký đến sử dụng. Kiên quyết hoàn thiện đủ các căn cứ khoa học để loại bỏ các loại vật tư nông nghiệp kém chất lượng, gây hại cho sức khỏe con người và môi trường ra khỏi danh mục.
 
 
Về quản lý phân bón, ngành Nông nghiệp phấn đấu đến năm 2021, tăng lượng phân bón hữu cơ sản xuất công nghiệp để sử dụng trong nước ít nhất là 3 triệu tấn/năm và xuất khẩu đạt 0,5 triệu tấn/năm; tăng tỷ lệ sản phẩm phân bón hữu cơ so với tổng số sản phẩm phân bón từ 5% hiện nay lên 10%.
 
 
Về quản lý thuốc BVTV, rút ngắn 30% số lượng tên thương phẩm trong danh mục thuốc BVTV được phép sử dụng tại Việt Nam; tăng 30% lượng thuốc BVTV sinh học được đăng ký và sử dụng. Bên cạnh đó, Cục BVTV sẽ hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật; đồng thời rà soát, siết chặt hệ thống phòng thử nghiệm, tổ chức chứng nhận hợp quy để đảm bảo quản lý tốt chất lượng vật tư nông nghiệp và tăng cường phối hợp với các lực lượng chức năng để ngăn chặn việc sản xuất, kinh doanh phân bón, thuốc BVTV giả, không bảo đảm chất lượng.
 
 
Giám đốc Hợp tác xã Dịch vụ nông nghiệp phường Lĩnh Nam (quận Hoàng Mai, TP Hà Nội) Lê Hồng Minh dẫn chứng: 100% nông dân Lĩnh Nam sử dụng phân bón hữu cơ, thuốc BVTV sinh học, nên đã nâng dần chất lượng sản phẩm. Năm 2018, phường sử dụng thực nghiệm sản phẩm phân bón hữu cơ của một đơn vị cung ứng, với thành phần phân gà tinh, phân tằm và bã nấm ủ hoai... là nhóm hợp chất giàu dinh dưỡng. Sản xuất thực tế cho thấy, cây trồng được bón phân hữu cơ có sức chống chịu sâu bệnh và thời tiết khắc nghiệt tốt hơn, cây phát triển đúng chu kỳ…