Hiện môi trường không khí ở thành thị và nông thôn tại nhiều quốc gia đều có các chất ô nhiễm độc hại ở mức báo động

Ở châu Âu, hầu hết mọi công dân đều bị ảnh hưởng bởi ô nhiễm không khí. Hàng năm, hơn 90% người dân phải tiếp xúc với nồng độ những hạt bụi mịn ngoài trời cao hơn các chỉ tiêu về chất lượng không khí WHO đưa ra.


Theo báo cáo của AirVisual - Công ty quan trắc không khí có mạng lưới toàn cầu - lần đầu tiên thủ đô Jakarta của Indonesia và Hà Nội của Việt Nam vượt qua Bắc Kinh (Trung Quốc) về mức độ ô nhiễm nhất thế giới.


Theo báo cáo này, nồng độ bụi mịn PM2.5 trung bình ở Hà Nội là 46,9 microgam/m3, cao gấp gần 5 lần khuyến cáo của WHO và gần 2 lần quy chuẩn Việt Nam. Hà Nội là thành phố ô nhiễm thứ 150 và là thủ đô ô nhiễm thứ 7 của thế giới.


Đánh giá của Bộ Tài nguyên Môi trường, năm 2019 mức độ và tần suất ô nhiễm không khí càng nghiêm trọng.


Cụ thể, Hà Nội có khoảng 50% số ngày có chất lượng không khí ở mức kém đến rất xấu. Trong khoảng từ 18 - 21/2, Hà Nội ở trong một đợt ô nhiễm không khí nghiêm trọng khi nhiều giờ liền chất lượng không khí ở ngưỡng rất xấu.


Ở Việt Nam theo thống kê của Tổng cục Môi trường (Bộ Tài nguyên Môi trường) trung bình hàng năm cho thấy, hàm lượng bụi trong không khí tăng hơn so với Quy chuẩn, vượt hơn nhiều lần so với ngưỡng an toàn quốc tế. Điều này cho thấy thực trạng ô nhiễm không của nước ta đã ở tình trạng đáng báo động.


Tại khu vực Đông Nam Á, Hà Nội là thủ đô nhiễm thứ 2 và là thành phố ô nhiễm thứ 6, đứng sau 5 thành phố của Indonesia. Việt Nam hiện cũng đang đứng trong top 10 các nước ô nhiễm không khí ở châu Á.


Tổng lượng bụi ở các thành phố lớn (Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh) đang liên tục tăng cao khiến chỉ số chất lượng không khí (AQI) luôn ở mức báo động.


Trong đó, 70% nguồn ô nhiễm là do khí thải từ các phương tiện giao thông. Ngoài ra, các nhà máy, xí nghiệp, các hoạt động hàng ngày đều thải ra chất độc, chất gây ô nhiễm.


Theo WHO, ô nhiễm không khí được coi là kẻ giết người thầm lặng, là nguyên nhân gây tử vong cao thứ tư thế giới, chỉ đứng sau cao huyết áp, suy dinh dưỡng và hút thuốc lá. Ước tính có khoảng 30% các trường hợp tử vong do ung thư phổi có liên quan đến ô nhiễm không khí.


Tương tự như vậy, tỷ lệ đột quỵ não cũng như các bệnh lý về tim mạch chiếm khoảng 25%. Riêng đối với bệnh lý hô hấp, có khoảng 43% các trường hợp tử vong do các bệnh lý hô hấp có liên quan đến ô nhiễm không khí.


Trong thành phần của ô nhiễm không khí thì các hạt bụi có vai trò quyết định chất lượng không khí.


Thông thường, các hạt bụi chúng ta nhìn thấy là bụi có kích thước lớn, còn các hạt bụi siêu mịn (kích thước dưới 2,5 micromet) sẽ không cảm nhận được rõ ràng.


Do đó, khi hít vào phổi, chúng sẽ đi theo đường máu đến các cơ quan trong cơ thể và gây ra phản ứng viêm, có thể gây bệnh ở nhiều cơ quan khác nhau.


Các nghiên cứu cũng cho thấy, ở những thời điểm thời tiết khắc nghiệt hoặc có ô nhiễm không khí cao thì tần suất bệnh nhân nhập viện do các căn nguyên về hô hấp và tim mạch tăng cao hơn.


Còn theo Hội Tai mũi họng thành phố Hồ Chí Minh thì tác hại ô nhiễm không khí vô cùng nguy hiểm. Đặc biệt là tác động của bụi mịn. Với kích cỡ tương đương khoảng 3% đường kính của một sợi tóc người, các hạt này có thể lọt qua hệ thống miễn dịch của cơ thể, xâm nhập sâu vào hệ hô hấp và tuần hoàn.


Sau đó, dần làm hỏng phổi, tim và não của con người hoặc gây ra một loạt các bệnh nguy hiểm như: Nhiễm trùng đường hô hấp dưới cấp tính, gây đột quỵ, suy nhược thần kinh, đau tim, hen suyễn, viêm phổi, ung thư phổi.


Ngoài ra, các hạt sooty và oxit nitơ thải ra từ xe hơi, nhà máy sản xuất và nhà máy điện có thể tạo thành một hỗn hợp khí ô nhiễm vô cùng nguy hiểm nên khi con người hít vào, chúng sẽ di chuyển trong khắp cơ thể thông qua đường máu. Đặc biệt nguy hiểm hơen khi các bụi này là hợp chất hữu cơ, thuốc trừ sâu, kim loại nặng… sẽ khiến cơ thể bị nhiễm độc, hen suyễn hay ung thư.


Ô nhiễm không khí không chỉ ảnh hưởng đến đường hô hấp, trực tiếp len lỏi vào nội tạng thông qua hô hấp của mũi, miệng,… mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến mắt. Mắt là một cơ quan nhạy cảm của con người. Những yếu tố như: Ánh nắng, gió, bụi… đều ảnh hưởng trực tiếp đến mắt.


Khi ô nhiễm ảnh hưởng đến mắt khiến mắt tiết nước dễ gây viêm nhiễm. Phổ biến nhất đó là: Mắt bị đỏ; cảm giác bỏng rát; chảy nước, ngứa; đổ nhiều ghèn; cảm giác mắt bị khô, có sạn; thị lực suy giảm.


Thậm chí còn có thể gây những bệnh nguy hiểm như: Đục thủy tinh thể hoặc ung thư. Ngoài ra còn gây ra các bệnh về da, rụng tóc, hói đầu…


Không khí ô nhiễm luôn tồn tại xung quanh chúng ta và rất khó để tránh khỏi. Do đó, WHO khuyến cáo nếu như không có biện pháp bảo vệ môi trường, giữ cho bầu không khí trong lành, chất lượng không khí tốt thì con người sẽ là đối tượng đầu tiên phải gánh chịu hậu quả, tiếp theo sẽ là thế hệ tương lai của chúng ta.


Để phòng ngừa các bệnh lý cũng như tác hại do ô nhiễm không khí gây ra, các chuyên gia y tế khuyến cáo cần phải nắm được thông tin về mức an toàn trong không khí để có kế hoạch phòng vệ cho bản thân.


Trong những ngày ô nhiễm không khí nguy hại, người dân (đặc biệt là trẻ em, phụ nữ có thai, người lớn tuổi), hạn chế ra đường hay tham gia các hoạt động ngoài trời.


Các chuyên gia lưu ý, khẩu trang thông thường như khẩu trang vải, khẩu trang y tế không thể lọc được bụi mịn mà chỉ hạn chế khoảng 40% lượng bụi.Vì thế, khi trở về nhà, mọi người nên rửa mặt, để giảm thời gian hạt bụi tiếp xúc trên đường hô hấp và trên da.


Muốn giảm ô nhiễm không khí bền vững cần phải giảm được các nguồn phát thải ô nhiễm để góp phần bảo vệ môi trường và cuộc sống của mỗi chúng ta.      


Để kiểm soát tình trạng này, Bộ Tài nguyên và môi trường đang đề xuất Thủ tướng ban hành Chỉ thị về tăng cường kiểm soát ô nhiễm môi trường không khí.