Do hạn hán, nông dân tại quận Phimai, thành phố Nakhon Ratchasima, phải gặt lúa chưa chín về làm thức ăn chăn nuôi Ảnh: Bangkok Post.

Thái Lan đang trải qua đợt hạn hán nghiêm trọng vào thời điểm vốn là mùa mưa. Nông dân Thái Lan thường bắt đầu trồng lúa trong thời gian này nhưng họ đang được chính phủ kêu gọi tạm hoãn gieo cấy do thiếu nước.

“Nếu trời không mưa, tôi không thể bắt đầu vụ mới”, nông dân Pradit Sirithammajak, 48 tuổi, tỉnh Khon Kaen, nói. Ông đã phải bơm nước từ hồ chứa để cứu cây trồng.

Tại tỉnh Nakhom Phanom, đông bắc Thái Lan, ngành nông nghiệp phụ thuộc rất nhiều vào sông Mekong. Tuy nhiên, mực nước trên sông xuống thấp nghiêm trọng. Sông Mekong chảy qua khu vực này thường sâu 8 m nhưng con số này đã giảm còn 1,5 m. Ngày 19/7, mực nước sông Mekong thấp hơn cả mức kỷ lục hồi tháng 4/1973.

Các hồ chứa hiện chỉ tích trữ được 20% sức chứa tối đa. Nông dân tại một số khu vực ở miền bắc và đông bắc Thái Lan mô tả tình hình hiện tại “tệ nhất trong ký ức những người còn sống”, theo The Thaiger.

Cục khí tượng Thái Lan dự báo nước này sẽ trải qua đợt hạn hán nghiêm trọng trong ít nhất một thập kỷ với lượng mưa trung bình thấp hơn so với thời gian cùng kỳ trước đó.

Trang Sanook đưa tin nước tại các sông và hồ chứa ở Lamphum, phía nam thành phố Chiang Mai, đều thấp hơn 10% so với năm ngoái. Nông dân được khuyến khích chủ động tích trữ nước mưa trong hai tháng tới bởi hệ thống thủy lợi có thể không cung cấp đủ nước.

“Nhu cầu sử dụng nước đang gia tăng tại Thái Lan, quốc gia thuộc hạ lưu sông Mekong”, Tổng thư ký Văn phòng Tài nguyên nước Quốc gia Thái Lan Somkiat Prajamwong nói.

“Trung Quốc, ở thượng lưu sông Mekong, lại tích trữ lượng lớn nước. Thái Lan cần nước để phục vụ sản xuất nông nghiệp. Do đó, chúng ta cần phối hợp với Trung Quốc về chia sẻ nguồn nước”.

Theo Somkiat, việc Lào thử nghiệm nhà máy thủy điện Xayaburi, xây trên sông Mekong, từ ngày 29/6 đến ngày 29/7, cũng là lý do dẫn đến tình trạng hiện tại. Nhà máy này sẽ hòa lưới điện quốc gia Lào từ tháng 10.

Tại tỉnh Nong Khai, đối diện với thủ đô Vientiane của Lào qua biên giới, chính quyền địa phương đã dừng hoạt động xử lý nước từ ngày 17/7 do máy bơm không thể hút nước từ sông Mekong.

Dựa trên ảnh chụp từ vệ tinh, Trung tâm Stimson, tổ chức phi lợi nhuận có trụ sở Mỹ, mô tả mực nước sông Mekong xuống thấp tới mức để lộ ra nhiều đảo nhỏ và bãi cát. Theo trung tâm, đây có thể “là điều bình thường mới của sông Mekong do dòng chảy bị điều chỉnh bởi các đập trên thượng nguồn và biến đổi khí hậu, dẫn đến tình trạng hạn hán kéo dài”.

Nông dân tại Lào cũng rơi vào tình cảnh tương tự, đặc biệt là tại những làng sinh sống bằng trồng trọt và đánh bắt cá dọc theo sông Mekong.

“Thời tiết khô hơn năm ngoái. Hạn hán diễn ra bởi trời mưa ít hơn”, một quan chức Bộ Tài nguyên Thiên nhiên và Môi trường Lào, nói. Ít mưa cũng không phải là nguyên nhân duy nhất. “Đập Jinghong ở Trung Quốc đã đóng cửa thoát nước, có thể do mực nước trong đập quá thấp”.

Quan chức trên dự đoán tình trạng hạn hán sẽ kéo dài tới hết tháng 7.

Tại khu vực quanh thủ đô Viantiane, mực nước sông Mekong hiện chưa đến 1 m, thấp hơn 7 m so với cùng kỳ các năm trước, và có thể nhìn thấy đất đá dưới đáy sông.

Một số nông dân ở quận Ken Thao, tỉnh Xayaburi, cho biết họ không thể trồng lúa do thiếu nước.

“Thời tiết không khô hạn như vậy trong năm ngoái. Năm nay, do trời ít mưa, các cánh đồng đều khô nẻ”, một nông dân ở làng Nabon, quận Ken Thao, chia sẻ. Người này ước tính có khoảng 300 gia đình trong làng bị ảnh hưởng

“Mực nước giảm 9 m. Nhiều tàu mắc kẹt trên bờ sông Mekong”, một người đến từ làng Thasavang, quận Pak Lay, mô tả.

Đập Xayaburi đã xả nước trong các ngày 17 - 20/7 với cảnh báo mực nước hạ lưu sẽ tăng 75 cm. Tuy nhiên, theo một người dân địa phương, hai ngày sau khi đập bắt đầu xả, mực nước sông chỉ tăng 40 - 50cm.

Giới phân tích nhận định tình trạng hạn hán hiện tại còn đe dọa an ninh lương thực của Lào.

Tờ Vientiane Times dẫn lời Thứ trưởng Nông nghiệp và Lâm nghiệp Lào Bounkhuang Khambounheuang ngày 23/7 nói việc cấy lúa mùa mưa mới chỉ hoàn thành 40%. Khoảng 800.000ha trồng lúa phải tạm hoãn sản xuất và hiện chưa rõ con số cụ thể.

“Bộ đã chỉ đạo chính quyền các tỉnh, quận cử cán bộ xuống hỗ trợ nông dân ngay lập tức, không cần chờ hướng dẫn từ bộ”, theo ông Bounkhuang.

Sở nông nghiệp và lâm nghiệp các tỉnh được yêu cầu chuẩn bị những giống lúa ngắn ngày cho nông dân trong thời gian chờ mưa. “Sẽ quá vụ nếu trời không mưa trong vài tuần tới”.

Phó thống đốc tỉnh Xayabury, bà Bounphak Inthapanya, kêu gọi các doanh nghiệp công và tư nhân hỗ trợ bơm nước cho nông dân tại các vùng bị ảnh hưởng. Lãnh đạo Sở nông nghiệp và lâm nghiệp Xayabury cảnh báo cây trồng cùng lúa sẽ chết nếu hạn hán tiếp diễn.

“Thông thường, tôi đã hoàn tất gieo cấy vào thời điểm này. Tôi không biết chuyện gì đang xảy ra nữa. Tại sao mưa lại đến muộn?”, Ngeun, nông dân địa phương, nói.