Thầy Đỗ Trung Lai trong buổi sinh hoạt ngoại khoá của trường THPT Tân Châu, tháng 1/2023. Ảnh: Nhà trường cung cấp

Tốt nghiệp khoa Sư phạm Toán, trường Đại học Cần Thơ năm 1984, ban đầu thầy Lai giảng dạy tại trường Cao đẳng Sư phạm - Đào tạo bồi dưỡng tại chức An Giang (nay là trường Đại học An Giang). Từ năm 1990, thầy về trường THPT Tân Châu, thị xã Tân Châu, làm giáo viên, rồi tổ trưởng môn Toán cho đến nay.

Thầy Lai kể thời thanh niên mê nghề cơ khí, hay tò mò lắp ráp máy móc, đường dây điện trong nhà. Năm lớp 12, dù thi học sinh giỏi quốc gia môn Toán và được tuyển thẳng vào trường Đại học Sư phạm TP HCM nhưng thầy Lai không nhập học, quyết thi vào trường Đại học Cần Thơ để học cơ khí. Nhưng đến năm thứ hai đại học, thầy lại được phân vào ngành Sư phạm Toán.

"Thời đó, thí sinh cứ vào học trước, đến năm thứ hai trường mới phân ngành. Vì một số lý do, tôi không được phân vào ngành Cơ khí mà lại chuyển sang Sư phạm. Coi như số phận sắp đặt", người thầy 61 tuổi nhớ lại.Từ tâm thế chấp nhận, qua quá trình đi dạy, thầy dần dần yêu nghề lúc nào không hay. Với tính thích mày mò, thầy học hỏi nhiều nơi để áp dụng phương pháp hay, ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học. Gặp vấn đề không biết, thầy gọi nhờ học trò hướng dẫn.

Gắn bó với nghề 38 năm qua, thầy Lai nói những tình cảm, sự trưởng thành của học trò là động lực giúp thầy giữ lửa với nghề. Học trò đi mọi miền đất nước, làm nhiều công việc khác nhau, nhưng vẫn nhắn tin thăm hỏi. Có những đồng nghiệp trẻ ở trường từng là học trò, đã tâm sự vui rằng "nghiệp nghề giáo của thầy đã truyền sang cho em".

"Đó là một học sinh lớp 12 mà tôi chủ nhiệm. Em hỏi tôi trước đây học ở đâu, tôi nói học ở trường Đại học Cần Thơ, không ngờ sau đó em quyết thi vào đây, chọn Sư phạm Toán và bây giờ là đồng nghiệp của tôi", thầy Lai cho hay.

Từ khi chuyển về trường THPT Tân Châu, mỗi ngày thầy Lai phải chạy xe 20 km tới trường. Hai vợ chồng đều là giáo viên, đồng lương eo hẹp, kinh tế khó khăn nhưng thầy chưa bao giờ dạy thêm ở nhà. Chỉ khi nhà trường phân công bồi dưỡng học sinh giỏi hoặc phụ đạo học sinh yếu, thầy mới tham gia.

Thời điểm đó ở An Giang rộ lên phong trào nuôi cá tra, basa, nhiều giáo viên khó khăn nghỉ dạy đi làm kinh tế, có lúc thầy Lai cũng chênh vênh định bỏ nghề nhưng được cha động viên.

"Cha rất muốn tôi theo nghề giáo. Ông nói nếu lương thấp thì trồng thêm lúa, nuôi cá nhưng cố gắng giữ nghề dạy học để giúp người", thầy chia sẻ.Từ vài công ruộng cha mẹ cho, vợ chồng thầy vừa làm ruộng vừa vay mượn vốn nuôi cá từ năm 1992. Nuôi cá mang lại lợi nhuận lợi, thầy mở rộng dần dần, lúc đỉnh điểm thầy xuất gần 100 tấn cá mỗi vụ. Tiền có được từ nuôi cá, thầy Lai thuê thêm ruộng để làm, lúc nhiều nhất lên đến 5.000 m2. Năm 1997, thầy được Hội Nông dân tỉnh tặng bằng khen vì sản xuất nông nghiệp giỏi.

Thầy Lai nói lợi nhuận hàng tháng từ nuôi cá, trồng lúa lúc đó gấp khoảng 20 lần lương dạy học. Nhiều người tò mò vì làm kinh tế hiệu quả sao thầy không nghỉ dạy để mở rộng nhưng vợ chồng thầy vẫn bám nghề, buổi nào không đi dạy thì ra đồng, thăm lồng bè cá.

"Vốn gốc nông dân nên tôi quen với việc lao động. Tôi mê cơ khí nên tự làm hệ thống cho cá ăn, dàn quạt nước tạo oxy, đèn điện để lúc đi dạy vẫn quản lý từ xa. Công việc đồng áng chỉ cực khi vào vụ gặt, gieo sạ nhưng hiện nay cũng có máy làm thay", thầy Lai chia sẻ.

Đến năm 2017, lồng bè nuôi cá ở An Giang xảy ra dịch bệnh hàng loạt, thầy Lai bị thiệt hại nặng rồi dừng việc nuôi cá từ đó, chuyển sang làm ruộng nhiều hơn. Hiện, vợ chồng thầy làm 3 hecta ruộng.

Thầy Nguyễn Thành An, Hiệu trưởng trường THPT Tân Châu, nói thầy Lai là tấm gương mà các thầy cô ở trường rất kính trọng. Thầy Lai nhiều năm là chiến sĩ thi đua cấp cơ sở và cấp tỉnh, nhận bằng khen của UBND tỉnh, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Thủ tướng Chính phủ. Năm học 2011-2012, thầy nhận danh hiệu nhà giáo ưu tú và năm học 2012-2013, thầy được trao Huân chương Lao động hạng 3.

Ông An cho hay thầy Lai tận tụy trong công việc, không chỉ việc giảng dạy ở trường mà còn công tác chuyên môn của Sở Giáo dục và Đào tạo. Dù lớn tuổi nhưng thầy luôn đi đầu trong ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học. Thầy tạo nhóm để giáo viên môn Toán ở Tân Châu trao đổi, biên soạn tài liệu giảng dạy, hướng dẫn giáo viên trong tổ sử dụng các phần mềm giảng dạy toán như GSP, Geogebra, Cabri.

"Từ chuyên môn, tính cách, cách đối nhân xử thế chúng tôi đều học tập thầy nhiều. Tôi nể phục tinh thần tự học, tự mày mò của thầy về ứng dụng công nghệ thông tin, sáng tạo trong dạy học. Thầy cũng dìu dắt đồng nghiệp trẻ để các bạn vững vàng chuyên môn", ông An nói.

Tháng 6 năm nay, thầy Lai đến tuổi nghỉ hưu. Thầy dự định cùng một số thầy cô làm web dạy Toán online miễn phí, đăng video bài giảng, bài tập để bổ trợ cho học sinh yếu hoặc bồi dưỡng học sinh giỏi.

"Tôi lao động suốt ngày nên quen rồi, nghỉ hưu sẽ có thêm thời gian thăm con, cháu và vẫn làm ruộng. Không còn dạy ở trường thì tôi dạy miễn phí cho học trò qua online cho đỡ nhớ nghề", thầy tâm sự.