Nông dân cắt thanh long chín tại vườn ở xã Hàm Thạnh, huyện Hàm Thuận Nam.

Ngày 9/1, lứa thanh long Tết đến kỳ chín rộ, gia đình ông Trần Văn Sáng ở thôn Ba Bàu (xã Hàm Thạnh, huyện Hàm Thuận Nam) gọi người đến cắt để bán cho thương lái trong huyện. Hơn 700 trụ chong đèn nghịch vụ trước đó ba tháng, nay cho trái chín trĩu cành, với sản lượng hơn 10 tấn.

Sau khi cắt, nhân công dùng xe rùa đẩy ra tập kết trên đường lộ. Thương lái cân tại chỗ, chất lên xe tải chở về vựa ở Hàm Thuận Nam. Khoảng 10 tấn hàng ông Sáng bán được 180 triệu đồng. Trừ chi phí điện chong đèn, phân bón và công chăm sóc (khoảng 40 triệu), gia đình thu lãi 140 triệu đồng.

"Gia đình tôi vui mừng lắm vì thu hoạch trúng ngay lúc giá tăng cao, năm nay gia đình có cái Tết khá hơn năm ngoái", ông Sáng hồ hởi.

Ông Sáng cho hay, vụ thanh long Tết này không phải ai cũng may mắn như gia đình ông. Bởi quanh đó phần lớn các vườn chong đèn bị "gãy" do thời tiết thất thường, không đậu trái nhiều như vườn của ông.

Ngoài ra, nhiều chủ vườn trong vùng đã bỏ trồng thanh long vì nhiều năm liền bị thua lỗ, giá cả bấp bênh kéo dài, khiến lứa này hụt nguồn hàng cung ứng cho thị trường. "Tôi nghĩ đợt này nguồn hàng ít, nên các vựa mới mua giá cao như vậy", ông Sáng cho hay.

Cách đó gần 20 km, khu vườn của gia đình ông Nguyễn Văn Út ở huyện Hàm Thuận Bắc cũng vừa thu hoạch hơn 5 tấn trái chín từ 500 trụ chong đèn nghịch mùa. Trái đẹp, đường sá lại thuận lợi, nên thanh long của ông Út được thương lái mua với giá 20.000 đồng một kg.

Ông Út cho biết, vườn nhà có 1.000 trụ, nhưng vụ Tết này chỉ chong một nửa để giảm rủi ro. Nhiều đợt đầu tư chong đèn trong năm 2021 và 2022 liên tiếp thua lỗ do giá thấp khiến gia đình ông "ngấm đòn" thị trường.

Thấy người ta chặt bỏ thanh long hoặc không làm nữa, ông Út cũng phân vân, nhưng "liều" đầu tư và niềm vui đã đến với gia đình. "Nhờ giá cao, lứa này trừ chi phí, gia đình thu lãi hơn 75 triệu đồng", ông Út cho biết.

Giá thanh long trong những tháng trước chỉ ở mức vài nghìn đồng, hoặc cao lắm 10-11 nghìn đồng một kg. Với mức giá này, nông dân từ thua lỗ đến huề vốn. Tuy nhiên khoảng 2 tuần nay, giá thanh long tại Bình Thuận bắt đầu nhích dần lên 14.000-15.000, rồi tăng lên 18.000-20.000 đồng một kg.
Anh Lê Quang, thương lái ở Hàm Thuận Nam, cho rằng sở dĩ giá cao nhưng những ngày qua do nhu cầu hàng Tết tăng, nhưng hiện các vườn có thanh long chín rất ít. Do không đáp ứng đủ, giá thanh long có thể ở mức cao thời gian tới.

Bà Sáu, chủ vựa thanh long quy mô lớn trên quốc lộ 1A, huyện Hàm Thuận Nam, cũng cho hay Tết năm nay nguồn hàng thu hoạch ở địa phương không nhiều. Hàng đứt, mấy hôm nay, mỗi ngày bà chỉ mua được 30-35 tấn một ngày, bằng 1/10 lượng hàng mua được vụ Tết những năm trước.

"Thông thường chủ vựa ngồi một chỗ thu mua từ thương lái, nhưng mấy hôm rồi nguồn hàng quá ít, tôi phải đích thân tìm xuống các vườn mua mới đủ đơn hàng xuất đi", bà Sáu cho hay.

Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Bình Thuận cho biết, thanh long là cây xóa đói giảm nghèo, nên những năm trước nông dân liên tục mở rộng diện tích. Thống kê năm 2021, toàn tỉnh có hơn 33.700 ha thanh long. Tuy nhiên thị trường biến động, cuối năm 2022, diện tích thanh long giảm xuống, hiện chỉ còn 27.800 ha, giảm gần 6.000 ha.