Ông Nguyễn Duy Mẫn ở xã An Hảo, Tịnh Biên (An Giang) bên mô hình nuôi nai lấy nhung của mình. Ảnh: Lê Hoàng Vũ.

Những năm gần đây, mô hình nuôi nai lấy nhung dưới tán rừng tại các huyện miền núi như: Tri Tôn, Tịnh Biên (An Giang) đã và đang mang lại hiệu quả kinh tế cao, giúp các hộ dân trồng rừng cải thiện cuộc sống, gắn bó với rừng, góp phần bảo vệ, phát triển rừng và bảo tồn các loài động vật hoang dã vùng Bảy Núi – An Giang.

Với diện tích đất rừng hơn 15 ha, gồm các loại cây như sao, bạch đàn, xà cừ, keo… chạy dài từ chân lên tới đỉnh núi Cấm, ông Nguyễn Duy Mẫn (xã An Hảo, Tịnh Biên) cho biết: Trồng rừng rất dễ, ai làm cũng được, không cần phải xịt sâu, phun thuốc, chăm chút như những cây rau màu, ăn trái...

Nhưng, để hưởng lợi từ cây rừng thì rất lâu, nhất là đối với đất rừng đã từng bị khai thác đến bạc màu, phải mất rất nhiều thời gian để chăm sóc, bón phân cải tạo lại đất. Lấy ngắn nuôi dài, cây lớn nuôi cây nhỏ, mỗi năm ông xin phép khai thác những cây đúng độ tuổi cần tỉa thưa rồi mua cây giống và phân bón tiếp tục trồng, cải tạo đất rừng.

Ngoài đất đang trồng rừng ra, ông Mẫn còn trồng xen các loại cây ăn trái dưới tán rừng như: 400 gốc xoài cát Hòa Lộc, 100 cây mít Thái… đã đến thời kỳ cho trái cao điểm và đem lại thu nhập khoảng 70 - 80 triệu đồng mỗi vụ.

Nai cái nuôi 25 tháng tuổi có thể sinh sản, còn nai đực nuôi 17-18 tháng bắt đầu thu hoạch nhung. Ảnh: Lê Hoàng Vũ.

Cùng với làm nghề rừng, những năm gần đây, ông Mẫn còn có thêm nghề nuôi nai dưới tán rừng, góp phần cải thiện đáng kể sinh kế. Ban đầu, Chi cục Kiểm lâm An Giang hỗ trợ vay vốn bằng cặp nai cho những hộ có diện tích rừng nhiều như của gia đình ông Mẫn, với thời hạn hoàn trả vốn và lãi suất sau 3 năm. Chỉ sau 2 năm khi nai sinh sản và bán con giống, ông Mẫn đã có thể thu hồi vốn và có lời... Đến nay, đàn nai trong chuồng của ông Mẫn đã tăng lên gần 20 con, trung bình mỗi năm thu nhập khoảng 120 -150 triệu đồng từ nhung nai.

Theo ông Mẫn, nai rất dễ nuôi, dễ chăm sóc, ít bệnh, mỗi ngày chỉ cần cho ăn 2 - 3 buổi, khi cho uống nước cần pha chút muối hoặc chút cám để đảm bảo đủ chất. Thức ăn của nai chủ yếu là các loại cỏ dại hay cỏ voi được trồng xen dưới tán rừng, các phụ phẩm nông nghiệp như: Vỏ và thân cây bắp, rau muống, khoai lang… dễ kiếm tại các chợ.

Đến lúc trưởng thành, nai cái 25 tháng tuổi có thể sinh sản và đẻ mỗi năm 1 con. Riêng nai đực nuôi 17 - 18 tháng bắt đầu thu hoạch nhung, thời điểm thu hoạch từ tháng 4 đến tháng 8 (âm lịch), lần đầu tiên chỉ thu được 500 - 600 gram nhung, nhưng thu hoạch từ lần thứ 5 trở về sau, sẽ cho đều đặn khoảng 2,5kg nhung mỗi con.

Nai rất dễ nuôi, dễ chăm sóc, ít bệnh. Thức ăn của nai chủ yếu là các loại cỏ dại. Ảnh: Lê Hoàng Vũ.

Hiện 1 kg lộc nhung bán giá từ 14 - 15 triệu đồng. Mỗi năm, gia đình ông còn bán từ 1 - 2 cặp nai tơ để phục vụ làm giống. Trung bình 1 cặp nai tơ 6 tháng tuổi bán giá từ 40 - 50 triệu đồng.

Với hơn 3 ha đất rừng, trước đây gia đình anh Đỗ Văn Tài (xã An Nông, huyện Tịnh Biên) chỉ trồng xoài và mít, đến mùa thì hái trái đem bán, qua mùa phải đi làm nhiều nghề khác để phụ giúp kinh tế cho gia đình. Từ khi nhận hỗ trợ nai giống của Chi cục Kiểm lâm An Giang từ chương trình giúp các hộ chủ rừng phát triển kinh tế, nâng cao đời sống, gia đình anh Tài dần có cuộc sống ổn định hơn trước và nuôi nai lấy nhung đã trở thành nguồn kinh tế chính.

Hiện, anh Tài đang nuôi 14 con nai (9 con nai đực và 5 con nai cái), trong đó có 5 con nai giống đang trong độ tuổi sinh sản và 7 con nai cho nhung. Mỗi năm, anh Tài thu nhập hơn 100 triệu đồng từ việc thu hoạch nhung nai.

Hiện 1 kg lộc nhung nai bán giá từ 14 - 15 triệu đồng. Ảnh: Lê Hoàng Vũ.

Sau thời gian nuôi, anh Tài nhận thấy mặc dù nai đã được thuần hóa và thích nghi tốt với điều kiện nuôi nhốt trong chuồng nhưng không bằng so với ngoài tự nhiên. Vì vậy, anh đã mạnh dạn đầu tư hàng rào lưới thép bao 15 công đất rừng quanh chuồng để thả nai ra tự nhiên. Bên trên có tán cây rừng che mát, bên dưới có cỏ mọc tự nhiên có thể làm thức ăn cho nai ăn ngoài buổi ăn chính. Chuồng nuôi vẫn được giữ và chia làm 2 ngăn để cho ăn và ban đêm nai vào ngủ hoặc tránh mưa. Kết quả, đàn nai sinh trưởng và phát triển rất khỏe mạnh, mau cho nhung và chất lượng nhung cũng tốt hơn.

Ông Nguyễn Bá Vận Hành, Phó Trưởng Trạm Quản lý Rừng phòng hộ Núi Cấm, thuộc Hạt kiểm lâm Liên huyện Tịnh Biên (Châu Đốc, An Giang) nhận định: Nuôi nai dưới tán rừng, được xem là mô hình mang lại hiệu quả cao cần phổ biến, nhân rộng trong cộng đồng hộ dân nhận khoán rừng, đồng thời mang ý nghĩa góp phần bảo tồn động vật hoang dã quý hiếm, bảo vệ, chăm sóc và phát triển rừng ở An Giang.